Zmów pacierz, opuść wodze, odwróć na bok lica...

Warianty tytułu: Nad przepaścią Kikineis. Czufutkale. Murza i Pielgrzym.

Powst. Moskwa, między styczniem a 28 X/9 XI 1826, na co wskazuje usytuowanie utworu w Alb. Mosz.

Pierwodruk: Sonety 1826, s. 43.

XV utwór w cyklu „Sonety krymskie”.

Autografy: Alb. Mosz., Zamek Król., rkp 100, s. 57 (pt. „Nad przepaścią Kikineis. Czufutkale. Murza i Pielgrzym”; podob. Mickiewicziana II, s. 78).

Wydania następne: Sonety 1827, s. 41; Polih 1827, t. 4, s. 172; Par 1828–1836, t. 2, s. 175; Poz 1828–1829, t. 3, s. 61-62; Pet 1829, t. 2, s. 275; Poz 1832, t. 1, s. 194; War 1833, t. 1, s. 183; Par 1838, t. 3, s. 177; Par 1844, t. 3, s. 324-325 (tytuł prawdop. zmieniony przez A. Chodźkę); Pisma 1858, t. 1, s. 160-161; Pisma 1860–61 Par (Martinet), t. 2, s. 293; Pisma 1862–1869, t. 1, s. 117; Dzieła 1868, t. 1, s. 124-125; Dzieła 1869–70, t. 1; Pisma 1875–77, t. 1; Dzieła 1875, t. 1; Dzieła 1876, t. 1, s. 124-125; Par 1880–1885, t. 1; Lipsk 1883–1901, t. 1; Lw-Par 1885, t. 1, s. 143; Sonety–Ballady 1885, s. 32-33; Poezje War 1886, t. 1, s. 201; Poezje Lw 1886, t. 2; Poezje Lw 1888 (Łukaszewicz), t. 3, s. 32-33; Poezje Lw 1888 (Księgarnia Polska), t. 2; Poezje War-Pet 1888, t. 1, s. 119-120; Ballady–Sonety 1891, s. 160p; Dzieła 1893-1911 Lw, t. 2, s. 109; Dzieła 1893 Lw (Księg. Pol.), t. 1, s. 171; Dzieła 1894, t. 3, s. 32-33; Poezje 1897, t. 1, s. 185; Ballady–Sonety 1897, s. 118-119; Pisma 1897, t. 1, s. 117; Pam. Tow. Lit. AM 1898, R. 6, s. 521-522; Album Mosz. 1898, s. 44-45; Sonety kr. 1898, s. 13; Ballady–Sonety 1898, s. 118-119; Poezje 1899, t. 1, s. 180; Poezje 1900, t. 1, s. 208-209; Sonety 1904, s. 43; Sonety 1905, s. 49; Farys–Sonety 1907, s. 27; Poezje 1910, t. 1, s. 180; Pisma 1911, t. 3, s. 50; Dzieła 1911–1913, t. 1, s. 103; Sonety kr.–Farys 1912, s. 25-26; Wybór 1915, s. 73; Poezje [1915], s. 196; Mik [ok. 1919], t. 1, s. 90; Sonety–Farys 1921, s. 17-18; Komarnicki 1921, s. 228; Pisma 1922, t. 2, s. 183; Sonety–Wiersze 1922, s. 32-33; Sonety kr. 1922, s. 65-66; Sonety 1922, s. 31-32; Poezje II 1924, s. 89; Pisma 1925, s. 35; Lw 1925, t. 1, s. 116-117; Lw 1925, t. 1, s. 100; Sonety 1926, s. 40-41; Ballady–Sonety 1926, s. 118-119; Sonety 1928, s. 22-23; Dzieła 1929, t. 2, s. 247-248; Sonety kr. 1929, s. 16; Pisma 1929, t. 1, s. 83-84; Poezje 1929, t. 1, s. 295; Wybór 1930, s. 62; Sonety 1933, s. 37; Pisma poet. 1937, t. 1, s. 233-234; Poezje wybr. 1946, s. 56; Poezje 1947, s. 131; Wybór Kr 1947, s. 47; Sonety kr. 1947, s. 49; Ballady–Sonety 1947, s. 95; Liryka 1947, s. 69; Wyd. Nar., t. 1, s. 197; Wybór pism 1950, s. 60-61; Wybór wierszy 1952, s. 101-102; Sonety kr. 1952, s. 39; Wybór pism 1953, s. 62; Wybór poezji 1954, s. 74; Sonety kr. 1954, s. 21; Wyd. Jub., t. 1, s. 273; Poezje Wil 1955, s. 263; Poezje 1956, s. 83; Pisma poet. 1956, s. 176-177; Utwory 1957, t. 1, s. 191; DzW, t. 1, cz. 2, s. 24-25; Grochowiak 1973, s. 277-278; Sonnets Cr. 1973, s. 27; Sonety repr. 1976, s. 43; DzP 1979, t. 1, s. 223; Wybór poezyj BN 1986, s. 106-108; Sonnets 1992, s. 48; Wybór 1996, s. 111; Wybór 1997, s. 65; Poezja pol. 1998, s. 251; Najpiękniejsze 1998, s. 54; Liryki lozańskie 1998, s. 55; Nad wodą 1998, s. 174-175; Wyd. Rocz., t. 1, s. 249; Poezija 1998, s. 122; Sun of Liberty 1998, s. 122; Wiersze 1999, s. 121; Rozum i wiara 1999, s. 22-23; Wiersze i fragm. 1999, s. 120; Wiersze 2004, s. 231; Mickiewicz 2010, s. 133; Qirim sonetleri 2013, s. 36.

Przekłady: wł.: Enrico Damiani, La strada sur precipizio del Ciufut-Kale, w: Canti 1926; Opere scelte 1955, s. 33-34. — Carlo Verdiani, Strada sul precipizio a Čufut-Kale, w: Liriche 1956, s. 73.