O tym-że dumać na paryskim bruku...

Powst. Paryż, przed 21 V 1835, pod tą datą w liście do Odyńca Mickiewicz informuje o istnieniu epilogu kończącego poemat już na etapie drukowania pierwszego wyd. „Pana Tadeusza” (Kronika).

Pierwodruk: Pisma 1860–61 Par (Martinet), t. 4, s. 1-6 wiersz o inc. „O czym tu dumać na paryskim bruku...” jako prolog do poematu.

Wiersz, którego Mickiewicz nie włączył do wyd. „Pana Tadeusza”; począwszy od Par 1860-1861 bywał wydawany jako prolog lub w objaśn. edytorskich do poematu. Po raz pierwszy umieszczony na końcu „Pana Tadeusza” w: Br 1911, t. 5. Zob. I. Rodak, Zagadnienia edytorskie wiersza zwanego Epilogiem „Pana Tadeusza”, Roczn. Humanist. 2003, z. 1; T. Winek, „Pan Tadeusz” z epilogiem i bez epilogu. O konsekwencjach edytorskiej gorliwości, w: Pan Tadeusz: autografy i edycje, Toruń-Warszawa 2011, s. 265-317.

Autografy: Bibl. Ossol. sygn. 3370/II, k. 21 (luźna k. dołączona do tzw. rkp dzikowskiego; zob. Pan Tadeusz; podob. atg w: J. Sędzimir, Przyczynki do badań „Pana Tadeusza”, Złoczów 1900; T. Mikulski, „Pan Tadeusz”. Podobizny z rękopisów, Wr. 1949; tekst z atg ogł. S. Pigoń, Silva Rerum 1925, z. 5.).

Wydania następne: Bibl. Warsz. 1860, t. 4, s. 231-232; Par 1860–61 (Jung), t. 4-5 (prolog do poematu); Pisma 1862–1869, t. 4, s. 3-7 (jako prolog); Dzieła 1868, t. 3, s. 338-342 (umieszczony w „Wariantach” z adnotacją, że miał stanowić przedm. do poematu); Dzieła 1869–70, t. 3; Pisma 1875–77, t. 4; Dzieła 1875, t. 3; Dzieła 1876, t. 3; Par 1880–1885, t. 3, s. 349-353 (na końcu tomu, po wariantach); Lipsk 1883–1901, t. 4; Lw-Par 1885, t. 3 (jako prolog); Poezje War 1886, t. 3, s. 3-6 (jako prolog); Poezje Lw 1886, t. 1 (jako prolog); Poezje Lw 1888 (Księgarnia Polska), t. 1 (jako prolog); Poezje Lw 1888 (Łukaszewicz), t. 1, s. 377-381 (poza poematem, w wariantach tekstu); Poezje War-Pet 1888, t. 3, s. 1-5 (prolog); Dzieła 1893 Lw (Księg. Pol.), t. 3, s. III-VII (wiersz pt.”Wstęp” umieszczony na początku poematu); Poezje 1897, t. 3, s. 2-4 (jako prolog); Pisma 1897, t. 4, s. 3-5; Wybór poezyj 1898, t. 2; Pan Tadeusz czyli Ostatni zajazd na Litwie. War. 1898, s. 5-8 (na końcu poematu); Zbiorek 1898, s. 11 (fragm.); Dzieła 1898, t. 3; Poezje 1898; Poezje 1900, t. 3 (jako prolog); Pan Tadeusz dla dorastającej obojej płci młodzieży. Oprac. J.W. Sędzimir. Rzeszów 1903 (jako prolog); Poezje 1910, t. 4, s. 3-7 (prolog do poematu); Pisma 1911, t. 5, s. 344-348 (po raz pierwszy wyd. na końcu poematu); Dzieła 1911–1913, t. 2, s. 437-443; Mik [ok. 1919], t. 3; Wybór 1925, s. 151-155; Silva Rerum 1925, z. 5, s. 49-53; Wyd. Sejm., t. 4; Nauka i Sztuka 1946, nr 2, s. 137-140; T. Mikulski, Pan Tadeusz. Podobizny z rękopisów. Wr. 1949, s. 301-304 (ogł. podob. autografu „Pana Tadeusza” oraz „Epilogu”); Wybór pism 1950, s. 237-238; Księga pam. 1957, s. 337-341; Wybór 1959, s. 106-111; Kultura Wsi 1998, nr 2, s. 6-9; Wyd. Rocz., t. 4, s. 383-387; Pan Tadeusz. Oprac. Z.J. Nowak. Il. M.E. Andriolli. War. 2017.

Przekłady: wł.: Cristina Agosti Garosci, L'Epilogo, w: Nuova Antologia di lettere, scienze ed arte 1917, vol. 189 z 16 VI; Bulletin of the Polish Institute of Arts and Sciences in America 1945–1946, nr 4 (przekł. w tekście C. Garosci, La genesi di un grande poema); Opere scelte 1955, s. 77-81 (przekł. prozą).